Je winkelwagen is momenteel leeg!
De biologische wortels en evolutie van het menselijk gedrag
Na de Euro, dreigt nu Europa zelf in gevaar te komen. Althans zo willen politici en journalisten ons doen geloven. Het schijnt dat er opeens geen economische groei meer is en dat dit zo ongeveer het allerergste is wat ons kan overkomen. De oorzaak lijkt te zijn dat in steeds meer lidstaten de staatsschulden te hoog zijn opgelopen. Het duo Rutte/De Jager werpt zich op als wereldverbeteraars en pendelt heen en weer naar Brussel om te komen tot een Europees commissielid die strenge straf kan uitdelen aan landen die te veel staatsschuld laten ontstaan. Ze wijzen met de vinger op Griekenland en Italië als stoute landen. De beeldvorming is zo sterk dat je zou denken dat het waar is. Toch wijkt het beeld op minstens drie fundamentele punten af van de werkelijkheid.
Ten eerste bestaat die straf voor landen al lang in de vorm van sterk verhoogde rente op obligaties. Het is een straf die zonder vooroverleg automatisch opgelegd wordt door de financiële markt aan diens grillen we ons lot verbonden hebben. Niemand kan de investeerders verbieden om zich terug te trekken in veiliger beleggingen. Hoewel deze straf strenger is dan de commissie ooit zal kunnen opleggen, helpt het geen zier. Net zoals gevangenisstraf niet helpt om een boef in het gareel te krijgen, helpt de financiële boete niet om tekorten op te lossen.
Ten tweede is het onjuist om te stellen dat er opeens, vanwege de crisis geen economische groei meer is. Een groei die tot nu toe gepaard ging met een evenredige toename van schuld was immers geen echte groei, maar potverteren oftewel het opblazen van een luchtballon. Echte groei op eigen kracht hebben we al jaren geleden achter ons gelaten. Dat de beleggers het eindelijk een keer zat zijn en hun geld niet meer veilig achten, is logisch en was te voorzien. Maar daarmee is de situatie niet opeens veel erger geworden. Niet groeien zonder vergroting van schuld is immers niet slechter dan schijnbaar wel groeien met achterlating van schuld.
Ten derde is de beeldvorming over schuld verengd tot ordinair geld tekort. Dat is geheel onterecht omdat er andere schulden zijn die veel ernstiger zijn. In welke wereld laten wij onze kinderen achter? Een aarde met een ernstig ontregeld klimaat, een leeggeviste zee en een kaalslag waar ooit bos was? De culturele en sociale armoede die wij hebben veroorzaakt door bijna 2/3 van de zes miljard mensen in grootstedelijke pakhuizen en krotten op te stapelen is niet alleen mensonterend maar levert ook een volgende generatie die volstrekt asociaal zal zijn. Het grootste deel van de huidige zes miljard mensen dat nog niet voor een tiende deel van onze rijkdom heeft geproefd, zal dit ook nooit meer kunnen bereiken. Dat zou immers betekenen dat we er een stuk of wat aardbollen bij moesten krijgen en die moeten we hen schuldig blijven. De sociale en politieke onrust die dit straks teweegbrengt zal worden gezien als onze schuld.
Als we deze schulden serieus nemen en op waarde schatten, verliest zelfs het tekort van drieduizendmiljard bankbiljetten iedere betekenis. Doorgaan met de materiële consumptiegroei ten koste van schuld, ten koste van uitzichtloosheid voor anderen, ten koste van de levensvatbaarheid van de aarde en onder inlevering van welzijn en geluk is geen optie. Zo bezien is het zogenaamde einde van de economische groei in Europa en de VS het begin van een zegen voor de mensheid van morgen.