Je winkelwagen is momenteel leeg!
De biologische wortels en evolutie van het menselijk gedrag
Vorige week werd de Tour of Beauty gehouden. Dat kunt u vanwege levensgrote advertenties van schoonheidsinstituut Dorien niet gemist hebben. Ik wilde die rij van 300 fietsende beauty’s wel eens zien, dus deed ik m’n haar goed en trok met een geurtje op naar de markt in Druten. Over misleidende reclame gesproken. Zelden zag ik zoveel “vellebellen” bij elkaar. Eenmaal van de schok hersteld, inspireerde het me echter om nog eens stil te staan bij de biologische redenen voor het verschil tussen man en vrouw.
Zoals iedere geitenfokker weet, is het combineren van genen uit onafhankelijke produktielijnen nodig om degeneratie te voorkomen en ontstaat daarmee tevens de nodige variatie waaruit geselecteerd kan worden. Zo hebben mensen in enkele duizenden jaren de raarste huisdierrassen gefokt en zijn in miljoenen jaren evolutie veel vreemde kostgangers ontstaan. Behalve uiterlijke vormen heeft de natuur ook veel verschillende gedragspatronen voortgebracht om mannelijke en vrouwelijke genen bij elkaar te brengen.
Bij veel vissoorten, zoals snoek en voorn, produceert een vrouwtje vele duizenden eieren en is er geen zorg voor het nakomelingschap. Het vissenpaar heeft elkaar weinig te vertellen, man en vrouw verschillen nauwelijks en na de daad gaan ze gelijk weer uit elkaar.
Bij de zalm gaan ze zelfs kort na de paring dood, zodat de talloze weesjes zich alleen moeten zien te redden. Dat lukt alleen de allerbeste, waarbij het milieu een keiharde selectie onder het grut uitvoert. Bij andere vissen zoals de kersenbuikcichlide wordt het legsel en het jongbroed wekenlang behoedzaam verzorgd. Omdat dat een zware taak is, vereist het een goede samenwerking van het ouderpaar. Ze zoeken elkaar zorg- vuldig uit op kwaliteit. De mannen tonen hun kracht en gezondheid met veel pracht en praal en imponerend gedrag, de vrouwtjes tonen hun felgekleurde bolle buik met de belofte van honderden eitjes.
Het is een klassiek rolmodel, waarbij de kwaliteitsselectie in eigen beheer wordt uitgevoerd, maar niet het enige. Er bestaan koraalvissen die volgens een “feministisch” model in groepsverband leven met voornamelijk vrouwtjes en een enkel mannetje voor de bevruchting van alle eitjes. Als het mannetje dood gaat, wordt hij opgevolgd door het grootste vrouwtje dat daartoe gewoon van geslacht verandert. De rollen kunnen ook worden omgekeerd zoals bij stekelbaarzen en zeepaardjes, waarbij het broed geheel door de mannen verzorgd wordt. Een vergelijkbaar “huisman met buggy” model vinden we ook bij vroedmeesterpadden.
Vogels produceren relatief weinig eieren die evenals de jongen zoveel zorg vragen dat het niet door één van de ouders alleen is op te brengen. Daarom sluit het vrouwtje een soort zorgverzekering af met één enkele man. Tijdens de balts selecteert de vrouw de man op genetische kwaliteit op grond van zijn fraaie uiterlijk en machogedrag, maar ook op betrouwbaarheid en zorgkwaliteiten. Visdiefjes bijvoorbeeld, veroveren een vrouwtje met een symbolisch visje als huwelijksgeschenk. Bij de broedzorg treden ook verschillende rolpatronen op. Volgens het “catering”-model verzorgt de man het broedende vrouwtje en volgens het “babysit”-model broeden en zorgen ze om beurten. In de film “De mars van de pinguins” waren beide rolpatronen prachtig te zien. Het kan ook minder idyllisch. Bij het waterhoen en bepaalde oeverzwaluwen bestaat een soort “mantelzorg”-model waarbij oudere zussen en tantes bijdragen aan de zorg voor een legsel. Onze kippen leven daarentegen weer in een “harem”-model met het bijpassende haantjesgedrag. Zoals u weet, bestaat er ook een “koekoeks”-model waarbij de zorg aan een andere soort wordt overgelaten zonder dat de adoptieouders het door hebben.
Bij zoogdieren, waartoe wij ook behoren, is de benodigde zorg voor een klein aantal nakomelingen nog groter. Bij de meeste soorten zien we het “harem”-model, waarbij de mannen onderling een zware concurrentiestrijd moeten leveren om aan de bak te kunnen. De alpha-man is dan een macho met een indrukwekkende gestalte. Maar ook daar kan het anders en zelfs zo anders dat dit genoeg stof bevat voor een volgende keer.