Oermenselijk

Aanpak mobiliteit zonder heiligschennis

In de volkskrant van 27 januari opende Jolande Sap en Ineke v Gent van Groenlinks de discussie over mobiliteit. Dat is mooi en moedig maar ook link, want mobiliteit is heilig, nog heiliger dan de hypotheekrenteaftrek. Mobiliteit moet gewoon. Binnen de mobiliteit is de auto nog weer het heilige der heiligen. Steek één vinger uit naar de auto en de volgende dag schiet de Telegraaf met vette koppen terug en anders laat de voorzitter van de ANWB wel van zich horen. Autootje pesten is voor een politicus zoiets als politieke zelfmoord.

Dat we zo spastisch doen komt omdat mobiliteit onze leefwereld virtueel heeft vergroot. Tast je dat gevoel aan dan kom je dus eigenlijk aan ons territorium en dat verdragen we van nature heel slecht. De auto is ook voor velen een kostbaar persoonlijk bezit. Als iemand daar een kras op maakt, gaan we snel door het lint, alsof je aan hun kind komt. Daar komt bij dat de auto een belangrijk deel van onze materiële identiteit is. Het is zielig maar de auto geeft ons een status en een karakter en die laten we ons niet zonder verzet afpakken. Onze emoties in verband met territorium, bezit, identiteit en status zitten diep in onze genen. Wie daar aankomt, raakt een open zenuw.

 De discussie is niet alleen heiligschennis, maar ook technisch nogal ingewikkeld met veel schijnoplossingen voor twee verschillende problemen, het milieu en de files. Oplossing van het één is niet automatisch een oplossing voor het ander. Een paar voorbeelden. Tot voor kort dacht men zelfs bij gerenommeerde autofabrikanten dat de waterstofauto het schone alternatief van de toekomst zou worden. Intussen is duidelijk dat voor het maken en distribueren van waterstof net zo veel fossiele energie nodig is als je er in de auto mee bespaart. De vervuiling ontstaat niet meer in de auto maar elders.

Een ander geweldig idee, de bio-brandstoffen. Die zouden CO2 neutraal zijn. Intussen weten we dat in de hele keten meer fossiele energie verdwijnt dan er aan het eind als bio-energie uitkomt. Bovendien gaat de productie ten koste van landbouw voor voedsel. De hoeveelheid “waardeloze” afvalstoffen die kan worden omgezet tot biobrandstof is bij lange na niet genoeg.

Volgens de dames van Groenlinks zouden we de overheidsuitgaven kunnen beperken omdat het bedrijfsleven jaarlijks 15 miljard uitgeeft aan reiskostenvergoeding woon/werkverkeer, waarvan de staat via de belastingaftrek circa 4 miljard betaald. Dit verkapte extra inkomen laten werknemers zich echter niet zomaar afpakken en de kosten voor de overheid worden ruimschoots goedgemaakt door de circa 8 miljard aan accijns en BTW op de benzine die de werknemers er van kopen. Daardoor is de minister van financiën de grootste vijand van mobiliteitsvermindering.

Bij de invoering van kilometerheffing op spitsuren in drukke gebieden zouden de files verminderen. Als dat al gebeurt, is het alleen maar gunstig voor de extra betalende eersteklasrijders. Er komt echter onmiddellijk meer verkeer om de ruimte op te vullen dat zich bovendien uitbreidt naar de daluren. De totale emissie per dag zal er eerder meer dan minder door worden. Zo kan ik nog veel meer voorbeelden van zinloze ideeën noemen.

Toch zijn er ook wel zinvolle mogelijkheden die geen open zenuw raken. Eén of meer dagen per week thuiswerken is inmiddels al een haalbare zaak gebleken. In de meeste gevallen verhoogt het de arbeidsprestaties. Het télevergaderen wil vanwege de slechte service van KPN nog niet erg van de grond komen, maar we zouden eens kunnen proberen om wat minder te vergaderen. Daar is volgens mij niemand tegen en het zou de arbeidsproductiviteit sterk verhogen.

Nog beter zou het zijn als we gewoon dichter bij huis konden werken. Terug naar de kleinschalige décentrale bedrijvigheid en stoppen met jobhoppen met achterlating van familie en vrienden. Bijna één miljoen zzp-ers gingen ons daarin al voor.

Ook zouden we lokaal beleid moeten ontwikkelen om de buurtwinkels terug te krijgen in plaats van meerdere grote met elkaar concurrerende supers in hetzelfde regionale winkelcentrum. Télewinkelen met thuisbezorging is ook goed haalbaar en blijkt in sommige branches het fysieke shoppen al te gaan vervangen. Het helpt ook tegen de hyperconsumptie.

Files zijn gemakkelijk te voorkomen zonder dat het één meter extra asfalt kost. Met eén simpel elektronisch kastje in elke auto kunnen we zorgen voor een bij iedere snelheid passende minimale afstand tot de voorganger. Zo’n 80 % van de files wordt veroorzaakt door aanrijdingen, doordat we te dicht achter elkaar aan jagen en niet opletten. Sommige auto’s hebben al zo’n kastje, maar dat helpt niet want dan schuiven anderen ertussen. Als het voor alle auto’s verplicht wordt, kan uiteindelijk iedereen van tijdwinst en veel minder stress genieten.

Met vergelijkbare kastjes kunnen vrachtwagens dicht achter elkaar gaan treinen en in combinatie met een maximum snelheid van 95 km en een algemeen inhaalverbod voor vrachtauto’s, zou het fileprobleem nog verder worden teruggedrongen. Bovendien zou daarmee tot 40 % op de dieselbrandstof bespaard worden.

En dan die 15 miljard die werkgevers nu aan hun werknemers geven om benzine te kopen. Die moet je niet afpakken maar anders besteden. Daarvan maak je aandelen duurzaam vervoer. Dat geld wordt besteed aan zonnepanelen, thuis en op de parkeerplaats bij het werk en voor elektrische lease auto’s van de zaak. Aandeelhouders krijgen een pasje om te kunnen bijladen. Dat zal de fiscus niet leuk vinden en hij zal de verminderde inkomsten uit benzine accijns ergens anders willen weghalen. Als hij dat dan doet door hogere belasting op elektriciteit uit kolen- en gascentrales geeft dat een dermate sterke impuls op investeringen in energiebesparing en duurzame energie, dat onze hele economie uit het slop zou geraken.