Je winkelwagen is momenteel leeg!
De biologische wortels en evolutie van het menselijk gedrag
Aan het einde van deze bundel is het moeilijk om nog een beetje positief te eindigen. Vooral als de conclusie is dat onze domheid grotendeels in onze genen zit. Toch zijn er ook lichtpuntjes.
Door de schaalvergroting en de razendsnelle technologische ontwikkeling van de laatste eeuwen is onze sociale intelligentie achtergebleven. Die achterstand inhalen, zal niet meevallen maar door het terugdraaien van de schaalvergroting en door herstel van sociale structuren met een menselijke maat kunnen we ondanks onze handicap de kloof weer voor een deel dichten. Moderne technologie was tot nu toe vrijwel uitsluitend gericht op schaalvergroting maar biedt voor de toekomst op veel fronten juist mogelijkheden voor schaalverkleining.
Nanometers, lichtjaren, geologische tijdschalen van honderden miljoenen jaren, en gigabytes kunnen we niet bevatten. Ingewikkelde wiskundige relaties gaan ons voorstellingsvermogen te boven. Dat is niet zo erg want we kunnen met deze tekortkomingen leven dank zij onze externe technische intelligentie op chips en harde schijven.
De beperkte reikwijdte van ons mededogen en onze angst voor alles wat vreemd is, zijn een groter probleem. Het past op geen enkele manier meer bij de schaal van de global village. Toch zijn we niet helemaal ongevoelig voor het leed aan de andere kant van de wereld. Dank zij de moderne media verschijnen zowel huilende kindertjes als onthoofdingen nu in onze huiskamers. Dat is eigenlijk in emotioneel opzicht alweer een schaalverkleining. De opkomst van de sociale media kan er aan bijdragen dat onze sociale intelligentie groeit. Moderne sociale media bieden meer mogelijkheden tot communicatie dan ooit. Een steeds groter deel van onze dagelijkse bezigheden bestaat uit praten. Sociale media hebben meer invloed op de jonge generatie dan studieboeken. Het net staat vol met discussies over van alles en nog wat. De anonimiteit van het internet levert helaas ook veel ongenuanceerde vuilspuiterij en propaganda. De talloze TV films en computerspellen verheerlijken helaas ook het geweld en werken als verkeerd voorbeeld. Daar is nog wel wat opvoedkundig werk te verzetten.
Inzicht in de dieper liggende oorzaken en het herkennen van kiemen in het aller vroegste stadium van conflicten kan helpen om escalaties te voorkomen. Daarom moeten we generalisatie, onheuse bejegeningen en kwalijke kwalificaties in onze omgangsvormen zien te voorkomen. Dat kun je trainen. Behalve het reeds strafbare haatzaaien moeten we ook elke propaganda als een voorstadium daarvan zien uit te bannen. Propaganda moeten we niet langer onder het mom van vrijheid van meningsuiting tolereren, maar in het allerprilste stadium direct aan de kaak stellen. Wat mij betreft hoeft dat niet door rechters te gebeuren. Gelukkig zijn er heel erg veel columnisten, essayisten en cabaretiers die niet hoeven te vrezen voor hun herverkiezing of eenzame opsluiting, laat staan onthoofding. Zij mogen ons zonder al te veel nuances prikkelende lachspiegels voorhouden zodat er een ontspannen discussie ontstaat, zonder dat er klappen vallen.
Exponentiële groei en toeval gaan ons denkraampje te boven en stellen ons daardoor heel vaak voor zeer onaangename verrassingen. Als we dat, na het lezen van deze bundel essays, eenmaal door hebben, kunnen we proberen om de meest onaangename gevolgen te voorkomen. De ontwikkeling van vaccins en antibiotica zouden we niet langer aan de industrie kunnen overlaten. We zouden kunnen streven naar een economie die niet afhankelijk is van 3 of meer procent groei in volume, maar kan functioneren zonder die groeiende hyperconsumptie en inzetten op sociaal en cultureel welzijn. We zouden veel beter kunnen anticiperen op bevolkingsgroei of op krimp, op vergrijzing en op de toename van verkeer en het gebruik van grondstoffen en energie. Exponentiële verbanden die de oorzaak zijn voor het uit de hand lopen van de inkomensverschillen zouden we kunnen opheffen. Ook kunnen we hopen op een snelle transitie naar duurzame energie door juist gebruik te maken van de hefboomwerking als gevolg van exponentieel groeiende verduurzaming.
Kortzichtigheid, hebzucht en zelfzuchtigheid zijn de hoekstenen van ons neoliberale kapitalistische systeem en hebben via een exponentiele groei een groot deel van de wereldbevolking welvaart gebracht. Helaas ten koste van een nog veel groter ander deel van de wereldbevolking en ook ten koste van natuur en welzijn. Nog erger is dat dit ook ten koste is gegaan van een toekomst voor de generatie na ons. Nu we bezig zijn in ras tempo onze aarde onleefbaar te maken en de inkomensongelijkheid tot absurde verhoudingen is opgelopen, gaan deze libertijnse principes aan hun eigen succes ten onder. De draagkracht van het aardse klimaatsysteem is overschreden waardoor we het kantelpunt naderen en de rek is uit de tolerantie voor onrechtvaardige verdeling en uitzichtloosheid. De groei stagneert onvermijdelijk ook al hebben de voorstanders van economische groei dat nog niet door. Door het klappen van de grootste economische zeepbel allertijden zal dit probleem zich voor een deel vanzelf oplossen, al zal het niet zonder slag of stoot verlopen en al blijft er daarna nog genoeg onrecht om aan te pakken.
Onze breinen hebben onvoorstelbare technologie en prachtige kunst voortgebracht. Dat houdt ons meer dan bezig. We hebben het er druk mee en heel vaak te druk. Zo druk dat steeds meer mensen het slachtoffer worden van stress. Gelukkig helpt een rijke fantasie en een uitgebreid scala aan overspronggedrag ons met het overwinnen daarvan. Gewoontes, verslavingen, spelletjes, films en feesten bieden een vlucht uit een hectisch bestaan, desnoods naar een volledig virtueel leven achter een i-Pod, TV of spelcomputer. Dat lijkt gek en ik ben er geen voorstander van, maar alles is beter dan de vlucht in materiële hyperconsumptie.
De escalatie van geweld zit diep in onze genen verankerd. Toch blijkt steeds duidelijker en steeds vaker dat het niet meer werkt. Terreurbewegingen zijn niet met bommen te verdelgen en ideologieën groeien harder naarmate ze sterker onderdrukt worden. Onze voorkeur voor gewelddadigheid begint steeds duidelijker als een boemerang tegen ons te werken. Het is de hoogste tijd dat we iets beters uitvinden en misschien gaan we ooit accepteren dat pacifisme nog niet zo dom is en dat sommige mensen gewoon anders zijn en andere ideeën hebben. So what ! Met al het geld van de wapenindustrie zouden we heel veel mooie dingen kunnen doen.
Het kenmerk van de vele exponentiële processen om ons heen is dat alles steeds sneller gaat en straks nog sneller dan we ons nu met ons beperkte brein kunnen voorstellen. Zoals het al duizenden jaren doet, biedt ook nu het onvoorstelbare hoop.
Eén reactie op “Conclusies”
Wat een geweldige ( fout woord in deze context) tekst, ik hoop dat dit gedachtengoed verder verbreid wordt, succes! en ik ga je boeken kopen.