Oermenselijk

Duurzaamheid in de genen (2)

Oeroude samenwerking

 Terwijl ik eetrijpe mango’s uit Brazilië tot hapklare brokjes snij, vliegen mijn gedachten alle kanten op. De Noorse gasten die straks aan tafel schuiven verdienen een bijzondere culinaire traktatie. Sinds ik thuis ben, is de keuken mijn domein. Vaak vlug, vlug, vlug omdat de overige familieleden meestal geen tijd hebben, maar soms leef ik me uit. Toen we de laatste keer bij die vrienden waren, werden wij te gek verwend. Mijn vriend, is een Bourgondiër en zou zo als kok in een driesterrenrestaurant kunnen werken. Nu is het mijn kans om hem te evenaren. In de stad baande ik me een weg door de glimmende kerstboomballen en in de supermarkt lagen de jachtschotels en de stukken wildbraad te lonken. Ongeveer tien keer duurder dan de prijsknallers, maar dan heb je ook iets. Het is crisis en een dure maand, zeker voor mijn bescheiden VUT pensioen, maar ik mag niet mopperen. Driekwart van de wereldbevolking heeft immers 10 tot 100 keer minder te besteden. Ik lik mijn vingers af. Wat een goddelijke vrucht.

Vroeger stond ik er niet bij stil waarom ik deed wat ik deed en was ik me niet bewust van de prijzenoorlog die vanwege de prijsknallers achter mijn rug om gevoerd werd. Ik dacht geen moment dat het absurd was om vrienden te bezoeken die duizend km verderop wonen terwijl we nog nooit bij de buren hebben gegeten. Ik vond het gewoon om vruchten uit Brazilië te serveren, terwijl bij mij in de tuin de appels voor het oprapen liggen.

Het is allemaal anders geworden sinds ik de wereld om me heen en vooral de economie, door de ogen van een gedragsbioloog bekijk. In ongeveer 5 miljoen jaar evolutie is ons vermogen tot samenwerken geperfectioneerd. Het rijke repertoire aan sociale gedragspatronen, signalen en rituelen, dat daarbij is ontstaan, is ongeëvenaard. We gingen als paren samenwerken in de zorg voor kinderen. Daarmee investeerden we al in de toekomst ver voordat we ons bekommerden over terugverdientijden. Als verzamelaars hebben we geleerd te delen. We leerden diensten en handelswaar precies op waarde te schatten, zodat we tot wederzijds voordeel eerlijk konden ruilen ver voordat we een debiteuren/crediteuren administratie konden bijhouden. We werden experts in het taxeren van betrouwbaarheid en allergisch voor bedrog.  Ver voordat er filmcamera’s waren, ontwikkelden we een vermogen tot empathie en een ongelofelijke fantasie waarmee we ons dingen kunnen voorstellen die nog helemaal nooit gebeurd zijn. Door samenwerking waren we in staat technologie te ontwikkelen en deze zonder boeken door te geven aan volgende generaties. Bij bedreigingen en tegenslagen wisten we elkaar te helpen. Als groep wisten we de handen ineen te slaan en door eendracht macht te maken zodat we onze vijanden konden verslaan.

De evolutie van gedragspatronen, signalen en rituelen die met samenwerking verband houden, is dan ook één van de meest fascinerende aspecten van de moderne evolutiepsychologie. En toch is er in de laatste 500 jaar iets fout gegaan en zijn we “opeens” andere mensen geworden. Althans zo lijkt het vanaf de buitenkant. Ons sociaalbiologische erfgoed is in die korte tijd natuurlijk niet veranderd. Ons aangeboren gereedschap om samen te werken is oeroud, beproefd en degelijk, maar past niet in de moderne tijd. Als oude stoomlocomotieven razen we nu voort met de snelheid van een HSL. Daardoor gaan we gekke dingen doen en raken we ontspoord.