Oermenselijk

Hoe zo forenzentax?

Rechtse politici zijn heer en meester in “framing”. Dat is het gebruik van nieuwe woorden die door een bepaalde gevoelswaarde de werkelijkheid verdraaien. Het woord forenzentax is daar een recent voorbeeld van. In werkelijkheid is het geen belasting maar het opheffen van een oneigenlijke subsidie.

Tot nu toe was het zo dat woon werkverkeer voor een aanzienlijk deel (€ 0,19 per km) door werkgevers kon worden vergoed, zonder dat de werknemer dat als belastbaar loon diende te  beschouwen. De werkgever kan deze kosten bovendien aftrekken van zijn winst.  In het Lenteakkoord is afgesproken deze regeling op te heffen, maar de meningen zijn verdeeld.

Tussen 1964 en 1987 hadden we het reiskostenforfait, waarbij de werknemer zijn reiskosten kon aftrekken voor de inkomstenbelasting. Die regeling is ooit tot stand gekomen in een situatie van woningnood en krapte op de arbeidsmarkt. De hoeveelheid reiskilometers is sindsdien meer dan verdubbeld. In totaal reizen we nu jaarlijks 50 miljard km voor woon werkverkeer. Lang niet al die reiskilometers worden belastingvrij vergoed. Dat zou immers een bedrag van 9,5 miljard euro betekenen en bij een gemiddeld belastingtarief van 25 % zou  de staat  € 2,37 miljard minder loonbelasting ontvangen. Op dit moment maakt slechts ongeveer de helft van de werknemers gebruik van de regeling. De anderen wonen dicht bij het werk. Van die forenzen gebruikt weer ongeveer 60 % de auto. Het zijn vooral de hoger opgeleide werknemers die als tweeverdieners een grotere woon werkafstand accepteren of moeten accepteren voor een betere baan in combinatie met een mooier of goedkoper huis en een tweede auto. Van woningnood onder deze categorie is op dit moment geen sprake meer. De tijden zijn veranderd.

In de huidige situatie komt de regeling er op neer dat de automobiliteit voor naar schatting 20 miljard km wordt gestimuleerd met ongeveer 1 miljard overheidsgeld terwijl diezelfde automobiliteit wegens dagelijkse files en peperdure wegen nog eens vele miljarden kost. Volgens de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid zijn de kosten voor tijdverlies in files 1,7 miljard, bedraagt de milieuschade 12,3 miljard en kosten verkeersongevallen bij elkaar 17,8 miljard per jaar. De kosten voor beheer en onderhoud van rijkswegen bedragen ook ongeveer 1 miljard per jaar.

 Het opheffen van deze regeling zoals is afgesproken in het Lenteakkoord, zou de staat €1,3 miljard extra belastinginkomsten opleveren. Dat is echter geen forenzentax maar het stoppen met een krankzinnige subsidie op uit de hand gelopen automobiliteit. Volgens Groen Links is het niet te rechtvaardigen dat alle belastingbetalers bijdragen aan deze “luxe” ten bate van een kwart van de werknemers met de hogere inkomens. Het zou ook niet rechtvaardig zijn ten opzichte van de werknemers die juist kosten maken of inkomsten derven door dichter bij het werk te gaan wonen.  Bovendien zou het opheffen van het belastingvoordeel ook de milieubelastende mobiliteit verminderen, doordat forenzen dichter bij huis gaan werken. Dit laatste lijkt me wishfull thinking. Het is immers zeer twijfelachtig of de mobiliteit zo dramatisch is toegenomen vanwege deze financiële tegemoetkoming. Een verschuiving van éénverdieners naar tweeverdieners, van lokale kleinschalige bedrijvigheid naar grootschalige bedrijfscentra en naar meer specialistische functies onder hoger opgeleiden, zal minstens zo belangrijk zijn.

 Uiteraard levert iedereen kritiek, maar vooral rechts rijdend Nederland voelt zich door links gesneden. De emoties laaien hoog op. In eerdere politieke constellaties is wel eens een regering met VVD door de VVD fractie ten val gebracht wegens een conflict over de reiskostenvergoeding. Groen Links bepleit in haar verkiezingsprogramma een afgezwakte variant waarbij de OV reiziger wel maar de automobilist geen voordeel meer geniet en propageert dit als een fantastische win/win situatie, besparing en vergroening in één. Helaas kan dat niet allebei waar zijn. Als alle automobilisten overstappen naar het OV of verhuizen, valt het belastingvoordeel voor de staat geheel weg tegen de verminderde opbrengst uit brandstof accijns. De congestie in het autoverkeer zal dan veranderen in congestie bij het openbaar vervoer. Als de automobiliteit niet veranderd, is er alleen een verzwaring van de lasten zonder milieueffect.

Dat kan beter. Geen lastenverzwaring, maar investeren in duurzaamheid. Zet de reiskostenvergoeding om in een aandeel voor investering in duurzame energie of energiebesparing. Op die manier wordt een aanzienlijk kapitaal gevormd, waarmee zonnepanelen, windmolens en elektrische voertuigen aangeschaft kunnen worden. De opbrengst van het aandeel wordt via een chipkaart uitgekeerd in duurzame elektriciteit, korting op OV jaarkaarten danwel als een bijdrage in de kosten voor isolatie of verhuizing.

De mobiliteit kan ook worden teruggedrongen door kleinschalige lokale bedrijvigheid te stimuleren en door thuiswerken, télewerken en téleconferentie. De verminderde opbrengst uit brandstofaccijns moeten we voor lief nemen want die wordt ruimschoots gecompenseerd door lagere kosten voor files en veiligheid.