De commissie Deetman heeft de Nederlandse bevolking flink laten schrikken. Een beetje vreemd is dat wel omdat berichten vanuit andere landen over grootschalig seksueel misbruik van kinderen in de RK kerk al enkele jaren de ronde deden. We hadden misschien gehoopt dat het bij ons minder erg zou zijn. Toch hadden we door de berichten over kinderpornonetwerken en de toestanden met de zwembadmeester en het Amsterdamse kinderdagverblijf beter kunnen weten. We zijn in Nederland geen haar beter dan in de rest van de wereld. De opwinding in de media is wellicht te verklaren omdat we het hele erge uit ons bewustzijn hebben verdrongen. Daar zijn we goed in en wat dat betreft is de kwalijke doofpotcultuur binnen de kerk eerder typisch menselijk dan typisch Christelijk te noemen.
Evenzogoed vervullen berichten over pedofilie en kinderporno ons oprecht met afschuw. We schudden ons hoofd uit onbegrip. Het komt ons voor dat deze vieze mannen van een andere planeet komen en we roepen om wraak en straf vanuit een diepe verontwaardiging.Ook wetenschappers begrijpen het niet. Dick Swaab vertelt dat ons seksuele gedrag, zelfs in normale situaties al uiterst gecompliceerd is. Het wordt beïnvloed door meerdere hormonen. Zo zet het mannelijk geslachtshormoon testosteron onze seksuele drift aan, zorgt de neurotransmitter dopamine voor genot en verlangen en zorgt het hormoon oxytocine zowel voor het orgasme als voor de hechting en de verliefdheid. De grote hersenprofessor vertelt verder dat er tal van verschillende hersengebieden betrokken zijn bij zowel de stimulatie als bij de onderdrukking van onze oerdriften. Op meerdere plaatsen kunnen beschadigingen of tumoren of erfelijke afwijkingen langs geheel verschillende routes en werkingsmechanismen een abnormaal seksueel gedrag opwekken. Kortom er kan in die gecompliceerde machinerie van alles mis gaan. Veel verder komen we daar niet mee en dat geeft weinig hoop op een simpele ingreep of een pilletje om van de pedofielen af te komen. Hoewel castreren wel schijnt te helpen.
Is het niet vreemd dat we over de afwijking, die het meeste walging en verontwaardiging oproept en die met het grootste taboe is omgeven, juist zo weinig weten? Misschien is het taboe wel zo sterk dat ook het onderzoek er door belemmerd wordt. Dick Swaab doet die suggestie op grond van zijn eigen ervaring met onderzoek naar homofilie in de jaren 80 van de vorige eeuw.
Een juiste fysieke of psychologische verklaring van het verschijnsel pedofilie zullen we dus voorlopig niet hebben. Ook vanuit de evolutiebiologie is er geen enkel reproductief voordeel te bedenken. Toch komt het mij voor dat er nog wel iets anders aan de hand is wat het gedrag althans gedeeltelijk verklaart. Ik durf zelfs de stelling aan dat het grote taboe rondom pedofilie zelf een deel van het probleem veroorzaakt.
Door het zware taboe ontstaat er bij mensen die al een neiging hebben om op kindertjes te vallen een extra element van spanning. Die spanning brengt allereerst het stress hormoon cortisol in actie zodat het nog wat ingewikkelder wordt dan het al was.
Mijn gewaagde hypothese is nu dat na enige tijd niet zozeer de lichamelijke aantrekkingskracht van het kind, maar de spanning rondom de pedofiele activiteit voor de opwinding zorgt. Deze spanning die oorspronkelijk is geassocieerd met een pedoseksuele prikkel, neemt als het ware de motiverende rol over en wordt vervolgens zelf de verslavende prikkel. Het klinkt misschien een beetje als een Pavloviaanse conditionering maar daarmee wordt het niet minder waarschijnlijk.
Verslaving aan spanning is erg algemeen en erg veelvormig. Wel is het nodig dat er ook een weldadige ontspanning op volgt. Het is de combinatie die het hem doet. Hoe sterker de spanning hoe sterker de verslaving. De belonende ontspanning kan natuurlijk ontstaan door het orgasme, maar treedt ook op bij het winnen van de lotto of het winnen van een wedstrijd. In alle situaties waarin we opgewonden raken door spanning gevolgd door ontspanning en beloning is het dopamine systeem in onze hersenen buitengewoon actief. Uit onderzoek is intussen duidelijk dat dit dopamine systeem met als centraal aangrijpingspunt in de hersenen, de nucleus accumbens, eigenlijk het basismechanisme voor elke vorm van verslaving is. Dat betekent dat we steeds vaker willen herhalen en dat we steeds sterkere spanning en ontspanningsprikkels willen. Of het nu over zware drugs of roken gaat of alcohol gebruiken, over wedstrijdsporten, bergbeklimmen of autoracen, over competitie in de zakelijke concurrentie of handelen in aandelen op de beurs, steeds is dit zelfde verslavingsmechanisme aan de orde. Zelfs bij ons streven om de baas over een groep te worden is dit systeem werkzaam en het speelt een rol bij pyromanen, winkeldieven en eetverslaving. In het geval van pedofielen in de kerken en kloosters zou je dus kunnen zeggen dat de doofpotcultuur het vuurtje niet gedoofd, maar juist aangewakkerd heeft.
Het dopamine-systeem is dus erg algemeen, zeer veelvormig, geldend voor alle vormen van genot en plezier en komt bij iedereen in ruime mate voor. Ik durf zelfs nog een stap verder te gaan en te stellen dat het spanning/ontspanning systeem de grote drijfveer is achter al ons leergedrag. Daarbij geeft iets nieuws de spanning en zorgt de herkenning voor de belonende ontspanning. Zonder deze motivatie om steeds te blijven leren zouden we dom blijven en dank zij deze extreme gevoeligheid voor verslaving aan de combinatie van spanning/ontspanning is de evolutie van onze neocortex in een paar miljoen jaar tot een verviervoudiging van het volume opgejaagd. Kortom onze gevoeligheid voor verslaving heeft ons gemaakt wat we zijn. Dat is de mooie kant, maar het heeft ook de keerzijde dat we aan de stomste, gekste, smerigste en meest ongezonde dingen verslaafd kunnen raken. Dat is in deze tijd van overdaad, waarin alles kan en moet kunnen soms een nadeel. Een nadeel waar ons brein nog weinig weerstand tegen heeft kunnen ontwikkelen. De vieze priesters en paters komen dus niet van een andere planeet. Wij mogen wat onszelf betreft blij zijn als het bij een verslaving aan Wordfeud blijft.
PS Deze gewaagde evolutionaire hypothese heb ik eerder verwoord in Oermenselijk en wel in het bijzonder in hoofdstuk III De lerende mens. Tot nu toe ben ik nog niet door één van de breinprofessoren benaderd met tegen argumenten. Dat wil echter nog niet zeggen dat het wetenschappelijk bewezen is.