Je winkelwagen is momenteel leeg!
De biologische wortels en evolutie van het menselijk gedrag
Het is voorbij, zult u waarschijnlijk met mij verzuchten. Ons land was enige weken ziek, ernstig ziek. Verkiezingskoorts is namelijk een vrij ernstige ziekte. Niet omdat democratie zo slecht is, maar omdat de verkiezingsstrijd een steeds onzinniger circus wordt.
Zendtijd is duur en zowel lijsttrekkers als journalisten lijken te denken dat de mensen in het land zo dom zijn dat ze alleen oneliners en simplistische zwart/wit stellingen kunnen bevatten. Dat is niet zo erg, mits de oneliners haarscherp en onderscheidend duidelijk maken wat de achterliggende opvatting is. Er zijn goede oneliners, zoals “Geen cent meer voor de Grieken”, of “Geen kolencentrales maar zonnepanelen”. Daar kun je het wel of niet mee eens zijn. Er zijn ook slechte oneliners zoals; “Sterker uit de crisis”, “Meer banen”, “Samenwerking”, “Eerlijker”, “Vertrouwen”, ”Stabiliteit”, “Orde op zaken stellen”. Dat zijn kreten waar iedereen het mee eens is. Het lokt alle kiezers. Maar zonder te zeggen langs welke pijnlijke wegen dat doel bereikt zou moeten worden, is het verkiezingsbedrog. Een andere vorm van verkiezingsbedrog is het smijten met cijfers en doorrekeningen van het CPB. Niemand kent alle cijfers in alle onderlinge verhoudingen en daardoor kan niemand aan de cijfers beoordelen hoe de prioriteiten gelegd worden en hoe ze gaan verschuiven. Nog zinlozer wordt het als alle partijen daarbij claimen dat ze van het CPB het beste rapportcijfer hebben gekregen. Dat doorrekenen door het CPB lijkt ook mooier dan het is. Geen enkel rekenmodel kan de toekomst voorspellen. Vergezichten van meer dan vijf jaar zijn pure volksverlakkerij, of het nu rooskleuriger of dramatischer wordt voorgesteld. Niets van wat er de afgelopen 5 jaar is gebeurd, was voor die tijd voorzien. Het is misleiding met schijnbaar harde feiten.
Opkomen voor idealen en principes is wel een goede zaak. Daar zou het volgens Nederlandse traditie over moeten gaan. Daar kun je niet aan rekenen en dus ook niet verkeerd rekenen. Maar zonder toespitsing op het pakket concrete maatregelen heb je er niet veel aan. Bovendien kan in ons coalitieland geen enkele partij haar idealen verwezenlijken. Er moet altijd water bij de wijn, heel veel water. De meeste kiezers stemmen trouwens niet vanuit een principe maar voor de partij die hun eigen belang het beste vooruitzicht biedt.
Afgaand op de programma’s moet de kiezer zelf al schipperen. We stemmen immers niet per onderwerp voor een bepaalde aanpak maar op een partij met een mix van standpunten. Voor het ene aspect zou ik zus willen stemmen, maar voor een ander aspect zo, maar inhoudelijk winkelen is er niet bij. Ook de vele kieswijzers helpen daarbij niet. Journalisten maken er tegen beter weten in een zinloze onderlinge wedstrijd van om met sluwheid en aanhoudendheid een voet tussen de deur te krijgen over te vormen coalities bij de formatie. Stomvervelende verspilling van zendtijd omdat het gewoon niet aan de orde is.
Het ergste van alles is nog dat het zelden over de inhoud gaat, maar vrijwel alleen over de vorm. Zoals bijna alle slechte dingen komt dat uit Amerika overwaaien. De debatten vliegen ons om de oren en de journalisten en programmamakers azen op vuurwerk. Leugens en versprekingen zijn belangrijker dan boodschappen. De vraag is wie het debat wint en de “fact checkers” delen daarbij gele kaarten uit. Ik zou overigens willen dat er ook rode kaarten waren geweest, dan zouden we voor de eindstrijd zeker twee partijen minder hebben gehad en een heel andere uitslag. De partijen winnen niet op inhoudelijke gronden, maar op grond van de show van hun aanvoerder. Praten ze vlot, laten ze zich in een hoek dringen, zijn ze grappig, stralen ze leiderschap uit, zien ze er parmantig uit, dragen ze een stropdas, zit hun haar goed. Lijsttrekkers worden neergezet als circusartiesten in een programma dat hoge kijkcijfers moet halen. Dat is geen randverschijnsel maar hoofdzaak en er worden bewust talloze experts bij gehaald zoals spindokters, stemanalisten, kledingadviseurs en taalanalisten. Dat laatste is best interessant sinds journalisten “framing” ontdekt hebben. Dat is een taalgebruik waarbij mensen onbewust gemanipuleerd worden vanwege de gevoelswaarde van woorden en uitdrukkingen. Goed dat we deze vorm van volksverlakkerij (en daarmee vooral de PVV) ontmantelen, maar het zou daar niet over moeten gaan.
Tenslotte wordt er voornamelijk gekozen op grond van aspecten die volledig buiten ons verstandelijk bewustzijn omgaan. We zijn nu eenmaal van nature geneigd om ons aan te sluiten bij een winnende partij en ons af te keren van verliezers. De peilingen zijn daarop van enorme invloed. Het gevolg is een enorme versterking van trends waardoor de voorspellingen zelf er faliekant naast komen te zitten. We zouden dit gedoe eigenlijk moeten verbieden. We zijn ook van nature geneigd te kiezen voor een sterke persoonlijkheid. Dat is maar voor een klein deel een kwestie van smaak en grotendeels biologisch bepaald. Het uitstralen van natuurlijk leiderschap gebeurt door een groot aantal dingen. Het stemgebruik, de snelheid van spreken, de stemverheffing, lachen of ernstig kijken, opgewonden raken of schijnbaar onverstoorbaar zijn, grijze haren of juist kinderlijke trekken, strijdbaar of verzoenend, rijzige gestalte of ukkie, wijs of origineel, dommig of sluw. Allemaal tot uw dienst, maar politiek is geen rugby. Geen egoïsme ten koste van anderen. Politiek zou geen strijd moeten zijn om de grootste portie uit de pappot. Helaas maken we er een potje van.
Terwijl u dit leest is de uitslag bekend. De twee grote winnaars zijn tot elkaar veroordeeld. Eénderde van de kiezers vroeg om rode en éénderde om witte wijn. Dat waren de winnaars. De overige kiezers vroegen om rosé, dat waren de verliezers, maar als de ober over een paar maanden terugkomt, gaan we allemaal rosé drinken.