Je winkelwagen is momenteel leeg!
De biologische wortels en evolutie van het menselijk gedrag
Nu de presidentsverkiezingen in de VS in de aanloopfase zijn, verandert het machtigste land ter wereld in een primitieve apenrots. Ik bedoel dit niet als een belediging want apen zijn prachtige dieren die me enorm fascineren wegens hun intelligentie en sociale gedrag. Het woord apenrots is bedoeld als metafoor voor een sociale structuur waarbij de sterkste mannetjes om de macht strijden. Het woord appelleert ook aan een soort gedrag dat niet zo zeer voortkomt uit rijp beraad en bewuste keuzes, maar uit aangeboren patronen. Een sociale structuur die zich publiekelijk manifesteert en waar je als buitenstaander naar staat te kijken.
De menselijke apenrots heeft zelfs kenmerken die we bij apen slechts zelden of nooit aantreffen, maar die desondanks minstens zo sterk op aangeboren gedrag berusten.
De strijd om het leiderschap voltrekt zich bij onze soort niet als een fysiek gevecht tussen rivalen. Dat komt ook wel voor, maar dat heet tegenwoordig sport en is niet waar ik op doel.
Het gaat er bij onze strijd om het leiderschap om zo veel mogelijk aanhangers achter je te krijgen. Er moet dus iets gebeuren tussen de oren van de kiezers, de massa waarmee je communiceert via massamedia. De massamedia vormen de rots waar iedereen omheen staat. Voor openbaar vertoon van wijsheid en kracht beschikken we over een arsenaal aan indrukwekkende symboliek, superioriteit uitstralende lichaamstaal met bijpassende kleding en ornamenten, rijkdom, parades met marcherende legers en machtige wapens. Tegenwoordig kan dat ook door middel van opiniepeilingen of voorverkiezingen waaruit blijkt wie de meerderheid achter zich heeft. De meerderheid heeft immers een sterke magneetwerking op twijfelaars.
De beste methode is echter het kweken van vijandschap en het bespotten of anderszins publiekelijk onderuithalen van de tegenstander. Op school leren jongens al hoe ze hun rivalen met scheldwoorden kunnen bespotten, maar later als we groot zijn gebruiken we effectievere manieren om haatgevoelens op te wekken en die te projecteren op een duidelijke vijand. We zouden dat oorlogspropaganda kunnen noemen maar dan het vóórstadium dat door geraffineerdheid nauwelijks als zodanig herkend wordt en daardoor veel gevaarlijker is. De propaganda machine in de VS richt zich niet op de kracht en wijsheid van de aspirant leider en komt al helemaal niet met een politieke visie of filosofie op de proppen. Integendeel, alle energie gaat uit naar het neerhalen van de tegenstander. Hoe dom die is en hoe zwak en laf. Vooral de zwakte voor vrouwen is in de VS een favoriet wapen en indien daar ontrouw bij komt dodelijk. Lafheid of gebrek aan loyaliteit als dienaar van het volk in het leger zijn ook zeer effectief.
Maar zonder aangrijpingspunten voor deze evident zwakke plekken kan het ook. Overdrijven van de gevolgen indien de tegenstander aan de macht zou komen is dan geboden. Je kunt daarbij denken aan de angst voor het communisme, werkloosheid, angst voor immigratiegolven, voor terreur of voor vreemde ideologie en religies. Angst voor zakelijke, technische of militaire dominantie of voor faillissement en hogere belastingen doen het altijd goed en als niets helpt kun je altijd nog angst kweken voor biologische wapens of kernwapens die de vijand zou kunnen bezitten. De ouderwetse vrees voor landje pik heeft plaats gemaakt voor de angst vanwege heerschappij over strategische grondstofbronnen zoals olie, gas, steenkool, uranium, zeldzame metaalertsen. Ook angst voor beheersing door de vijand van strategische posities op handelsroutes ter zee, in de lucht of in de ruimte doet het in de VS goed. Eigenlijk zijn zaken als cybercrime, corruptie of uit de hand lopende bureaucratie veel bedreigender maar als de vijand niet duidelijk is te identificeren, is de angst daarvoor niet zo geschikt voor propaganda. Er moet een target zijn om haatgevoelens op te kunnen projecteren.
Het patroon van angst aanjagen en onderbuikgevoelens opblazen, kent vele gedaantes en kan per land en cultuur anders ingekleurd worden, maar in essentie is het universeel en oermenselijk. De alleroudste menselijke culturen die ooit onderzocht zijn, vertoonden al een rijk gesorteerd arsenaal aan methoden voor oorlogspropaganda. Het vertoon op de “Apenrots” is inderdaad niet erg verheffend en ik zou willen dat we er in Nederland boven stonden. Het Nederlandse filiaal van de Tea Party gebruikt echter dezelfde methoden en heeft daarmee bij circa 20 % van de bevolking succes. Totdat het patroon herkend wordt en men er doorheen prikt. Transparantie in de financiële lijntjes tussen de hoofdvestiging en het filiaal kan daarbij ontnuchterend werken.