Oermenselijk

Wat is nu eigenlijk het schuldprobleem?

Door de aanhoudende dagelijkse sensatieberichten van de media over de schuldencrisis zou je haast van angst in je schulp kruipen, de radio en TV uitzetten en geen krant meer inkijken. Als pensioentrekker van onder de 67 ga je jezelf haast schamen dat je niet meer werkt en moet je vrezen voor waardeverlies van je uitkering. Getallen met 11 en 12 nullen vliegen je om de oren. De rentes voor staatsobligaties variëren binnen Europa van 2 tot 8 % en de staatschulden lopen in de gehele wereld de pan uit. Geen enkele econoom deelt de visie van een andere. Soms heeft het zin om temidden van die chaos eens nuchter naar de feitelijke getallen te kijken.

Als we ons beperken tot Nederland en het jaar 2011, zien we dat we als volk meer gespaard hebben dan schulden gemaakt. Het totale kapitaal van bedrijfspensioenen,  particuliere pensioenverzekeringen, bank deposito’s en beleggingen  is 1400 miljard €.  Onze schulden bestaan uit hypotheekschuld, consumptieve kredieten en staatsschuld  in totaal 1008 miljard €. 

 De rekenrente voor de pensioenfondsen is ca 3,75 % en verschilt slechts weinig van de rente voor hypotheken. Stel dat we onze bedrijfspensioenen volledig hadden belegd in onze eigen hypothecaire kredieten dan zouden we daarmee vrijwel kiet spelen. Dat wil zeggen dat een schommeling van de rente ons niet zou deren omdat we het nadeel aan de ene kant kunnen compenseren met het voordeel aan de andere kant.

Op dezelfde wijze zouden we al onze beleggingen en spaardeposito’s in staatsobligaties kunnen omzetten. De gemiddelde rente op bank- en spaarrekeningen verschilt nauwelijks van die voor obligaties. Niemand zou dan wensen dat de staatsschuld werd afgelost omdat we dan  onze spaarcenten in een veel avontuurlijker systeem zouden moeten beleggen.

Zouden we op deze wijze sparen en lenen met elkaar compenseren, dan zou ieder individu voordeel van dit bancaire systeem hebben.

 Deze simpele macro economische voorstelling klopt helaas niet. De pensioenfondsen zijn met hun (ons) kapitaal op de vrije kapitaalmarkt aan het shoppen geslagen om extra hoge rendementen binnen te halen. Zolang dat lukte werden geen extra reserves opgebouwd maar konden de premies verlaagd worden en de uitkeringen op pijl worden gehouden. Nu dat vanwege de lage rendementen op de aandelenmarkt niet meer lukt, dreigen de fondsen tekort te komen, waarbij de rekening doorgeschoven wordt naar de gepensioneerden. Dat de eigenaars van hypotheken voordeel hebben van die lage rente wordt stil gehouden. Nog in 1981 was de hypotheekrente 13,4 %, maar dat lijkt iedereen vergeten. Het collectieve voordeel van alle hypotheekhouders wordt in ieder geval niet doorgeschoven naar het collectief van de benadeelde gepensioneerden.

De lage rente voor staatsobligaties zijn een leuke meevaller voor de staat en uiteindelijk gunstig voor de belastingbetalers, maar komen helemaal niet ten laste van de spaarders. Dat komt doordat de banken ons spaargeld niet in obligaties hebben belegd maar ermee zijn gaan shoppen op de kapitaalmarkt. Sommige bankiers hebben Griekse of Italiaanse obligaties gekocht en vrezen dat een deel niet meer terugkomt. Veel beleggers dumpen hun Zuid Europese belangen en vluchten naar Duitsland of Scandinavië. De kapitaalvlucht uit Zuid Europa zorgt nu voor sterk verschillende rentes waarvan de Zuid Europese landen nadeel hebben en de anderen voordeel.

De vrije kapitaalmarkt gaat ten koste van de bufferende functie van een bancair systeem en is als een roulettespel. De winnaars krijgen het geld dat door de verliezers is ingelegd. Het spel zorgt niet voor buffering van tijdelijk tekort en tijdelijk overschot maar voor nerveuze fluctuaties. Niet de totale hoeveelheid geld is een probleem maar de verdeling over de deelnemende partijen. Doordat het voor- of nadeel van wisselende rente niet wordt gecompenseerd door het voor- of nadeel bij een andere partij, ontstaan spanningen. Men noemt dat een schuldencrisis, maar in wezen is het niets anders dan een gevolg van de hebzucht en de gokverslaving die hoort bij het roulettespel waarvoor alle partijen in de financiële wereld verantwoordelijk zijn.